I. Tổng quan
- Tên thường gọi: Cây duối bonsai, cây duối nhám bonsai, cây hoàng oanh mộc bonsai…
- Tên khoa học: Streblus asper
- Họ thực vật: Moraceae (họ dâu tằm)
- Phân bổ: Thường mọc ở các vùng đất khô: Đông Nam Á, Trung Quốc, Ấn Độ…
II. Đặc điểm
- Cây duối là cây phân cành nhánh nhiều và cứng cáp mọc cao khoảng 4 – 10 m. Cây duối nhám có thân và cành khúc khuỷu, lá nhiều và phiến lá thu gọn nên được trồng làm bonsai.
- Lá: Lá duối có dạng trứng ngược thuôn đến dạng hình thoi nhỏ, dài 4 – 12 cm, 2 mặt thô nhám (duối nhám), mép lá có răng nhỏ, đỉnh tù hoặc thuôn nhọn và phần gần cuống thu hẹp.
- Hoa: Các hoa đực dạng đầu tròn, đường kính 4 – 7 mm, cuống hoa ngắn, màu vàng lục hoặc gần như trắng. Những bông hoa cái có cuống, thường thành cặp, màu xanh lá cây, các lá đài trở nên lớn hơn khi ra hoa.
- Quả: Quả duối hình trứng, dài 8 – 10 mm, màu vàng nhạt, vỏ quả mềm và nhiều thịt. Hạt hình trứng, dài 5 – 6 mm.
III. Công dụng và ý nghĩa
Từ rễ, lá, thân, cành đến hoa quả của cây Duối đều là những vị thuốc quý được nhắc nhiều trong cổ tịch y pháp dân gian và của danh y Hải Thượng Lãn Ông Lễ Hữu Trác.
Theo y học cổ truyền, duối có vị đắng, chát, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt giải độc, thông huyết, cầm máu và sát khuẩn. Nhiều nơi đã sử dụng cây duối để chữa các bệnh, đau răng, tiêu chảy, vỏ duối dùng chữa bệnh phong thấp đau nhức, sâu răng, đau bụng, sốt, tiêu chảy…
Cây Duối không chỉ gắn bó thân thuộc với đời sống văn hóa, tâm linh còn rất gần gũi với đời sống tinh thần và sinh hoạt thường ngày của người dân, bởi từ bao đời nay ở khắp các làng quê Việt, những rặng duối cổ thụ là nơi hò hẹn của những đôi trai thanh gái lịch; là những người nông dân nương nhờ bóng mát dưới cái nắng gay gắt.
Gỗ của cây Duối thường được sử dụng để làm những vật dụng rất hữu ích trong sinh hoạt; từ làm nhà, làm cán quốc, xẻng, dao đến làm trạc súng, con quay, tấm thiên của cỗ quan tài…!
Ngoài ra theo quan niệm của phong thủy dân gian thì cây Duối là loại cây trừ tà khí, nạp chính khí tốt nhất, mang lại an vui thịnh vượng cho gia chủ.
Trong chiến tranh chống Mỹ người ta còn phát hiện ra tất cả các loại thảo mộc đều không thể sống được nếu nhiễm chất khai quang Đioxin trừ cây Duối. Điều đó cho thấy cây Duối có khả năng tự kháng độc rất tốt!
IV. Cách trồng và chăm sóc
- Cây duối là loài cây dễ trồng và chăm sóc. Cây thích hợp trồng trên khá nhiều loại đất khác nhau.
- Cây được nhân giống bằng phương pháp gieo hạt hoặc chiết cành.
- Cây duối là cây ưa ẩm, có thể chịu được úng ngập.
- Thời điểm thích hợp để trồng cây là vào mùa xuân.
- Nếu trồng cây duối để tạo dáng bon sai thì cần chú ý uốn cành vào mùa đông khi cây đã rụng hết lá. Đây là thời điểm cành duối rất mềm và dễ uốn theo ý muốn mà không làm gãy cành.
- Để có một cây duối với thế đẹp, ngoài việc uốn cành cây theo thế đẹp còn cần hạn chế chăm bón cho cây để ức chế sự phát triển của lá cây.
