Bạn biết vì sao lại gọi là cây chó đẻ không?
Theo lời ông cha kể lại, cũng không ai hiểu tại sao sau khi sinh nở chó mẹ thường hay ăn lá của cây này nên đặt tên cây là cây chó đẻ. Còn tên gọi đúng theo Đông y là cây Diệp Hạ Châu, cây là vị thuốc đông y rất quý mọc hoang ở xung quanh chúng ta, nhưng lại rất ít người biết đến tác dụng của cây.
I. Giới thiệu về cây Chó đẻ
Cây chó đẻ hiện được chia làm 3 loại khác nhau căn cứ vào dược tính của chúng:
- Cây chó đẻ thân xanh: Đây là loại cây có dược tính mạnh nhất nên được sử dụng chữa trị nhiều bệnh nhất. Khi nhai có vị đắng nên được gọi là diệp hạ châu đắng.
- Cây chó đẻ thân đỏ: Thân cây có màu đỏ đậm, đặc trưng của cây là có vị ngọt nên được gọi là diệp hạ châu ngọt. Dược tính nhẹ hơn diệp hạ châu đắng.
- Cây chó đẻ xanh đậm: Là cây có dược tính thấp nhất, thân cây màu xanh đậm và rất ít sử dụng.
II. Đặc điểm của cây Chó đẻ
- Hình dáng bên ngoài: Cây chó đẻ là cây thân thảo cứng, nhẵn thường phân thành nhiều nhánh ở đoạn gốc, các nhánh ở gốc thường nằm sõng soài trên mặt đất, càng lên cao nhánh càng thẳng.
- Kích thước: Cây cao khoảng 30 – 60cm, cây già sống dai nhất có thể cao đến 80cm.
- Lá: Lá chó đẻ có hình bầu dục dài khoảng 1 – 1,5cm, rộng chỉ 3 – 4mm, xếp so le và liên tiếp nhau chia thành 2 dãy đều nhau giống như hình lông chim. Mặt trên lá thường xanh đậm và xanh nhạt ở mặt dưới, lá có cuống nhỏ và rất ngắn.
- Hoa: Hoa mọc ra từ kẽ lá, cuống hoa ngắn, hoa đực ở ngọn cành, hoa cái thường nở đơn độc ở đầu (gốc) cành.
- Quả: Quả chó đẻ dạng nang, hình cầu, màu đỏ hoặc xanh tùy từng loại cây, đường kính 2 – 3 mm, ra quả bên dưới lá buông xuống đất. Quả có khía hơi mờ và nhiều gai nhỏ. Cây cho quả vào tháng 7 – 11.
- Hạt: Trong quả chứa khoảng 5 – 6 hạt có hình tam giác mang màu nâu socola nhưng nhạt hơn, với nhiều nếp lằn gợn ngang rõ nét ở các cạnh của hạt.
III. Tác dụng của cây Chó đẻ
Cây chó đẻ có tính mát, vị lúc đầu hơi đắng sau ngọt, nhờ đặc tính này và tác dụng dược lý đa dạng nên cây chó đẻ thường được dùng để chữa trị nhiều chứng bệnh khác nhau.
Cây có tác dụng thanh nhiệt, thải độc hay dùng toàn bộ phận của cây dùng tươi hoặc khô để chữa các chứng bệnh do viêm như: Viêm họng, viêm Amidan, đinh râu… Các bệnh viêm vùng mắt như: Viêm kết mạc.
Ở Trung Quốc còn dùng cây chó đẻ như một vị thuốc lợi tiểu để chữa các chứng phù do ứ trệ nước và muối trong bệnh Thận, các bệnh về đường sinh dục như: Lậu, Giang mai, phụ nữ sau sinh bị ứ trệ sản dịch.
Tại Campuchia hay Thái Lan cây chó đẻ còn được dùng để chữa bệnh về đường tiêu hóa như: Viêm gan gây vàng da, viêm đại tràng, viêm dạ dày, trĩ và cây còn dùng để bào chế làm siro ho cho trẻ nhỏ.
Ngoài ra, cây chó đẻ còn được dùng như 1 chất cồn để sát trùng vết thương hoặc vết côn trùng cắn, đốt. Có một số địa phương còn dùng cây này để giã nát lấy bã đắp lên nơi khớp sưng đau cũng rất hiệu quả.
IV. Cách trồng và chăm sóc cây Chó đẻ
1. Cách trồng cây
- Đất trồng
Cây chó đẻ là cây mọc hoang nên thích hợp với mọi loại đất, trừ đất trũng hay bị ngập nước. Tốt nhất là đất thịt pha cát và phải đảm bảo đủ độ ẩm. Có thể trồng riêng rẽ một khu vực để làm cây dược liệu hoặc trồng xen canh dưới tán các loại cây ăn quả khác..
Đất trồng phải được xử lý hết cỏ dại, trước khi trồng nên ủ phân vi sinh nếu có phân chuồng mục càng tốt trộn đều với đất ủ trước khi trồng khoảng 30 ngày. có thể cho mỗi hố trồng khoảng 1kg tùy cây giống to hay nhỏ.
Nếu là chất đất chua nên dùng vôi bột xử lý trước sau đó mới ủ phân để gieo hoặc trồng. Để thuận tiện cho việc chăm sóc, cần cày bừa kỹ và lên luống rộng 1 – 1,5m, cao 20cm và khoảng cách giữa các luống là 30cm.
- Cách chọn hạt giống
Chất lượng hạt giống phải được đặt lên hàng đầu, chọn mua ở địa điểm uy tín. Khi có hạt giống tốt sẽ cho mầm đẹp, cây sinh trưởng tốt, cho năng suất và hiệu quả chữa bệnh cao.
- Cách gieo hạt
Cần xử lý hạt giống cây chó đẻ bằng Atonik 1.8 Sl để kích thích nảy mầm pha theo hướng dẫn trên bao bì. Ngâm khoảng 2 giờ rồi vớt ra để ráo, sau đó ủ kín bằng vải hoặc bao tải mềm, khi nứt nanh là đem gieo.
Đề phòng kiến, gián, côn trùng ăn hạt giống, trước khi gieo nên phun lên mặt luống bằng thuốc Regent 80WG pha theo chỉ dẫn.
Trước khi gieo, nên vằm đất đã được chuẩn bị sẵn cho nhỏ đất, gieo thưa đều trên mặt luống, rồi dùng rơm, rạ, cỏ khô che mặt luống để giữ ẩm. Sau 2 ngày là bỏ rơm, rạ để hạt nảy mầm.
2. Cách chăm sóc cây
Sau khi gieo nên tưới nước ngày khoảng 2 lần, tưới lúc sáng sớm hoặc lúc chiều tối để đất giữ ẩm tốt hơn.
Khi cây con cao khoảng 10cm bắt đầu tỉa bỏ những cây yếu, cây vàng không đảm bảo chất lượng. Khi cây cao khoảng 15 – 20cm nhổ chọn cây mập, rễ khỏe mạnh đem trồng nơi đất mới.
Ở nơi đất mới nên tưới đất trước khi trồng cây để tránh làm chặt đất rễ kém phát triển. Sau 3 ngày cây bắt đầu bén rễ dùng Siêu ra rễ pha tưới, cứ 5 ngày tưới 1 lần, tưới khoảng 2 đợt là cây ra rễ rất tốt. Kết hợp cào xới cỏ gốc đều đặn giúp tơi đất cho bộ rễ đâm xa hơn.
Khi cây ra mầm đầu tiên dùng phân đa – trung – vi lượng bón thúc bón ít một để tránh xót phân làm chết cây con và bón tiếp sau mỗi đợt ra chồi mầm mới.
Cây chó đẻ có vị ngọt nên dễ thu hút côn trùng, sâu bọ. Nếu có sâu ăn lá dùng Reagant 3.6 thuốc dòng sinh học nên không gây hại cho người và không ảnh hưởng nhiều đến chất lượng của cây thuốc. Sau khi phun nên cách ly khoảng 30 ngày cho an toàn khi sử dụng cây thuốc.
Trên đây là những lời chia sẻ về cây diệp hạ châu (cây chó đẻ), là vị thuốc đông y quý nhưng lại dễ trồng và chăm sóc, từ đó có thể tự áp dụng vào bản thân và gia đình mình khi cần thiết.
